Vrijdag 16 november

Middagprogramma

Tijd: 13.30 uur

Locatie: Lutherse Kerk Utrecht

Bestel kaarten

Programma

Symposium over Mystieke Vrouwen, omlijst door muziek

Uitvoerenden

Lectores

Drs. Casper Staal
Prof.dr. Gerard Rouwhorst
Dr. Pieta van Beek
Dr. Llewellyn Bogaers

Trigon Ensemble

Margot Kalse (alt-mezzo)
Esther Kronenburg (sopraan)
Earl Christy (theorbe en luit)

Korte samenvatting

Drs. Casper Staal zal in zijn lezing 'Van triomf en lijden: de passie' vertellen hoe in de loop der eeuwen de visuele wereld van suster Bertken ontstond. De spreker zal dat aan de hand van afbeeldingen tonen en die in verband brengen met de twee traktaatjes en de poëzie van suster Bertken. Haar werk is heel beeldend. Daarin is zij een kind van haar tijd.

Prof.dr. Gerard Rouwhorst. Het onderwerp van zijn lezing is: ‘Suster Bertken en het liturgisch leven in de Late Middeleeuwen’. Vanuit haar kluis naast de Buurkerk had Suster Bertken zicht op het koor van de kerk. Zij zat daardoor op de eerste rang bij de liturgische rituelen die in het kerkgebouw werden gevierd. Alleen al om die reden kan het niet anders dan dat haar spiritualiteit in belangrijke mate werd gevoed door de liturgie. Maar hoe werd in haar tijd de liturgie gevierd? Hoe werd die door de gelovigen beleefd? Wij zullen zien dat Suster Bertken in veel opzichten een kind was van haar tijd maar dat zij met behulp van haar dichterlijke talent aan de laat-middeleeuwse vroomheid op een eigen en originele wijze vorm heeft gegeven.

Dr. Pieta van Beek zal ingaan op Anna Maria van Schurman, een begaafd humaniste, taalkundige, theologe, dichteres en kunstenares. Ze werd als eerste vrouwelijke studente in Nederland aan de universiteit toegelaten (Utrecht).

Dr. Llewellyn Bogaers. Haar lezing heeft als onderwerp 'Het vuur in Suster Bertken'. 57 Jaar leefde Suster Bertken (1426/27-1514) in haar kluis aan de Utrechtse Buurkerk. Zij leefde er sober: at geen vlees of zuivel, liep blootsvoets in ruwe kleding en had geen verwarming, laat staan gezelschap. Hoe hield zij dit leven vol? Antwoorden zijn te vinden in haar levensloop en haar reflecties waarin zij getuigt van haar diepe liefde voor haar bruidegom Jezus Christus.

Programmatoelichting

Vrouwen hebben in de geschiedenis van het christendom, zoals ook in die van andere religies, niet altijd een prominente stem gehad. Het waren meestal mannen die het woord voerden. Daardoor is ons beeld van de geschiedenis van die religies doorgaans nogal vertekend: het wordt bepaald door degenen die het luidst van zich lieten horen. Toch is er één gebied waarop de stemmen van vrouwen rijk vertegenwoordigd zijn. Dat is dat van de mystiek: de beschrijving van een intense ervaring van eenwording met het goddelijke. Het is opvallend dat vrouwen voor het beschrijven van die ervaring meestal gebruik maakten van de volkstaal, juist in de eeuwen waarin het Latijn nog de gangbare taal van het westerse christendom was. Hadewijch van Brabant, Beatrijs van Nazareth, Margarete Porete, Julian van Norwich, Margery Kempe, Catharine van Siena, Teresa van Avila en zuster Bertken, allemaal bedienden zij zich van de volkstaal om hun mystieke ervaringen te beschrijven. Deden zij dat omdat zij het Latijn niet machtig waren, zoals lang (door mannen!) is gedacht? Nee, het is een mythe dat middeleeuwse kloosterzusters – want dat waren de meesten van hen – geen Latijn beheersten. Het prachtige Latijn van Hildegard van Bingen uit de twaalfde eeuw is het bewijs van het tegendeel. In de kloosterbibliotheken van de vrouwenkloosters waren wel degelijk Latijnse boeken aanwezig en de kennis van het Latijn werd daar van zuster op zuster overgedragen. Bovendien was de hele liturgie in het Latijn: de zusters kwamen dagelijks in hun kloosterkerk bij elkaar om in het Latijn te bidden en te zingen. Een aantal Mystieke Vrouwen zal deze middag de revue passeren.